Τι είναι η κρανιοεγεφαλική κάκωση, ο τραυματισμός κεφαλής και εγκεφάλου;

Η κρανιοεγκεφαλική κάκωση (ΚΕΚ) ή τραυματισμός κεφαλής και εγκεφάλου αποτελεί μια σοβαρή παθολογική κατάσταση που επηρεάζει το κρανίο και τον εγκέφαλο, έχοντας σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων που πλήττονται. Η κρανιοεγκεφαλική κάκωση είναι συνήθως αποτέλεσμα βίαιου χτυπήματος ή τραντάγματος της κεφαλής. Ένα αντικείμενο που θα διαπεράσει εγκεφαλικό ιστό όπως σφαίρα ή αποσπασθέν τμήμα οστέινου κρανίου μπορεί επίσης να προκαλέσει κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Ο εγκέφαλος αποτελεί το κέντρο του νευρικού συστήματος και είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο των λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος, καθώς και των γνωστικών λειτουργιών όπως η σκέψη, η μνήμη, η αίσθηση, η γλώσσα και η κινητικότητα. Ως εκ τούτου, η κρανιοεγκεφαλική κάκωση μπορεί να έχει ευρείες επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του ατόμου που πλήττεται, αλλά και στο περιβάλλον του.

Ελαφρά κάκωση κεφαλής και εγκεφάλου μπορεί να επηρεάσει προσωρινά τα εγκεφαλικά κύτταρα. Πιο σοβαροί τραυματισμοί έχουν ως αποτέλεσμα θλάσεις, αιματώματα και άλλες φυσικές βλάβες του εγκεφαλικού ιστού, Αυτοί οι τραυματισμοί μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπλοκές ή και θάνατο. 

Παρακάτω, θα εξετάσουμε διεξοδικά την ΚΕΚ, αναλύοντας τις αιτίες, τα συμπτώματα, τις διαγνωστικές διαδικασίες, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση. Επίσης, θα αναλύσουμε κάποια στοιχεία που θα βοηθήσουν στην κατανόηση αυτής της σοβαρής κατάστασης και θα παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σε επαγγελματίες υγείας και ασθενείς.

Μηχανισμοί κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης, τραυματισμού κεφαλής και εγκεφάλου

Ποιες είναι οι αιτίες της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης;

Οι βλάβες κατά τη στιγμή του τραυματισμού είναι γνωστές ως πρωτοπαθείς βλάβες. Αυτές μπορεί να περιορίζονται σε ένα λοβό ή να επεκτείνονται σε ολόκληρο τον εγκέφαλο. Μπορεί να υπάρχει κάταγμα κρανίου αλλά όχι πάντα. Κατά την κρούση του κρανίου ο εγκέφαλος κινείται βίαια και προσκρούει στα εσωτερικά του τοιχώματα με αποτέλεσμα θλάσεις, αιματώματα και τραυματισμό νευρικών ινών. Αμέσως μετά τον τραυματισμό ο ασθενής μπορεί να είναι μπερδεμένος, να μη θυμάται τι έγινε, να έχει διαταραχές όρασης, ζάλη ή και απώλεια συνείδησης. Αρχικά μπορεί ο ασθενής να φαίνεται καλά και κατόπιν η κατάστασή του να επιδεινωθεί γρήγορα.

Μετά τον αρχική πρόσκρουση, ο εγκέφαλος μπορεί να αναπτύξει καθυστερημένα οίδημα με αποτέλεσμα τη μείωση της αιματικής ροής με πλούσιο σε οξυγόνο αίμα. Δημιουργούνται έτσι οι δευτεροπαθείς βλάβες, οι οποίες είναι συχνά πιο βαριές από τις πρωτοπαθείς.

Πως διαχωρίζονται οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ανάλογα με τη βαρύτητα τους;

Οι τραυματικές εγκεφαλικές βλάβες (κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις) ταξινομούνται ανάλογα με τη βαρύτητα και το μηχανισμό της βλάβης σε:

• Ελαφρές κρανιοεγκεφαλικές βλάβες: ο ασθενής είναι ξύπνιος. Μπορεί να είναι μπερδεμένος, αποπροσανατολισμένος, να έχει πονοκέφαλο, απώλεια μνήμης ή και μικρής διάρκειας απώλεια συνείδησης.
• Μέτριες κρανιοεγκεφαλικές βλάβες:  ο ασθενής είναι ληθαργικός. Ανοίγει τα μάτια σε ερεθίσματα. Απώλεια συνείδησης που διαρκεί από 20 λεπτά ως 6 ώρες.Ελαφρού βαθμού οίδημα ή αιμορραγίες προκαλούν υπνηλία αλλά ο ασθενής μπορεί να ξυπνήσει.
• Βαριές κρανιοεγκεφαλικές βλάβες:  ο ασθενής είναι αναίσθητος. Δεν ανοίγει τα μάτια ακόμα και σε ερεθίσματα. Απώλεια συνείδησης μεγαλύτερη από 6 ώρες.

Πως διαχωρίζονται οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (τραυματισμοί κεφαλής και εγκεφάλου) ανάλογα με την περίοδο εμφάνισης τους;

Η κρανιοεγεφαλική κάκωση (τραυματισμός κεφαλής και εγκεφάλου) μπορεί να χωριστεί ανάλογα με την περίοδο της εμφάνισής της στις εξής κατηγορίες:

• Άμεση κρανιοεγκεφαλική κάκωση (Acute traumatic brain injury, TBI): Αναφέρεται σε περιπτώσεις κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης που εμφανίζονται αμέσως μετά το τραυματικό γεγονός.

• Υποξεία ή χρόνια κρανιοεγκεφαλική κάκωση (Subacute or chronic traumatic brain injury, TBI): Αφορά τραυματισμούς που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και εμφανίζουν συμπτώματα μετά από μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα στο οποίο αναφερόμαστε σε ξεχωριστό κεφάλαιο.

Ποια είδη τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης (κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης) υπάρχουν;

• Διάσειση (Concussion) είναι ελαφρός τραυματισμός της κεφαλής που μπορεί να προκαλέσει μικρής διάρκειας απώλεια συνείδησης και συνήθως δεν προκαλεί μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες.
• Θλάση (Contusion) ονομάζεται η βλάβη συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου από χτύπημα στο κεφάλι. Μπορεί να εμφανισθούν στη μεριά του χτυπήματος (coup) ή στην αντίθετη από το χτύπημα μεριά (εξ αντιτυπίας, contrecoup).
• Διάχυτη αξονική βλάβη (Diffuse axonal injury, DAI) λόγω καταστροφής των νευρικών αξόνων της λευκής ουσίας σε κυτταρικό επίπεδο οδηγεί σε κώμα με δυνατότητα μετάπτωσης σε μόνιμη φυτική κατάσταση.
• Τραυματική υπαραχνοειδής αιμορραγία είναι η αιμορραγία στο χώρο που περιβάλλει τον εγκέφαλο και είναι κανονικά γεμάτος με εγκεφαλονωτιαίο υγρό.
• Αιματώματα. Πρόκειται για συλλογή αίματος όταν υπάρχει τραυματισμός αγγείων. Τα αιματώματα διαφέρουν σε μέγεθος. Ανάλογα με τη θέση τους διακρίνονται σε επισκληρίδια (μεταξύ σκληράς μήνιγγας και κρανίου), σε υποσκληρίδια (μεταξύ σκληράς μήνιγγας και εγκεφάλου, ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα) και σε ενδοεγκεφαλικά (εντός του εγκεφαλικού παρεγχύματος). Με τον καιρό ο οργανισμός μπορεί να τα απορροφήσει. Σε πολλές περιπτώσεις είναι όμως απαραίτητη η χειρουργική απομάκρυνσή τους είτε με κρανιοτομία για μεγάλα οξέα αιματώματα είτε με κρανιοανάτρηση για τα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα.
  
  Τραυματικές ενδοκρανιακές αιμορραγίες και    αιματώματα: υποσκληρίδιο αιμάτωμα, επισκληρίδιο αιμάτωμα, ενδοεγεκφαλική αιμορραγία, ενδοκοιλιακή αιμορραγία, υπαραχνοειδής αιμορραγία

Ποια είναι τα συμπτώματα της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης;

Τα συμπτώματα της ελαφράς κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης περιλαμβάνουν;

• Πονοκέφαλο
• Ναυτία, εμέτους
• Αίσθημα κούρασης
• Δυσκολία στην ομιλία
• Ίλλιγγο, διαταραχή ισορροπίας
• Αισθητηριακές διαταραχές (διαταραχές όρασης, διαταραχές γεύσης, διαταραχές όσφρησης, εμβοές)
• Ευαισθησία στο φως και στους ήχους
• Απώλεια συνείδησης για δευτερόλεπτα έως λεπτά
• Σύγχυση, αποπροσανατολισμός
• Διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης
• Διαταραχές διάθεσης (κατάθλιψη, εναλλαγές διάθεσης)
• Διαταραχές ύπνου (αϋπνία, υπνηλία)

Τα συμπτώματα της μέτριας και βαριάς κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης μπορούν να περιλαμβάνουν τα παραπάνω καθώς επίσης και τα ακόλουθα;

• Απώλεια συνείδησης για αρκετά λεπτά έως ώρες
• Ισχυρό πονοκέφαλο που επιδεινώνεται
• Επιληπτικές κρίσεις
• Εκροή υγρού από τη μύτη ή τα αυτιά
• Μουδιάσματα
• Αδυναμία στα χέρια ή/και στα πόδια
• Βαριά σύγχυση ή διέγερση
• Κώμα ή άλλες διαταραχές συνείδησης 

Ποια είναι τα συμπτώματα της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης σε παιδιά;

Βρέφη και μικρά παιδιά μπορεί να μην είναι σε θέση να περιγράψουν τα συμπτώματα τους. Σε αυτές της περιπτώσεις βοηθά η παρατήρηση των παρακάτω;

• Αλλαγές στις συνήθειες φαγητού και ύπνου
• Υπερδιέγερση
• Συνεχές κλάμα, αδυναμία να το ησυχάσουμε
• Αδυναμία προσοχής
• Επιληπτικές κρίσεις
• Υπνηλία
• Απώλεια ενδιαφέροντος για αγαπημένα παιχνίδια και δραστηριότητες
• Κακή διάθεση

Ποια είναι η αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης, του τραυματισμού κεφαλής και εγκεφάλου;

Η αντιμετώπιση μιας ΚΕΚ είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση. Η πρώτη και σημαντικότερη φάση είναι η άμεση παροχή πρώτων βοηθειών στον τραυματισμένο, που περιλαμβάνουν:

• τη διατήρηση των αεραγωγών και της αναπνοής
• τον έλεγχο της κυκλοφορίας του αίματος
• την ακινητοποίηση του ασθενούς (πολύ συχνά συνυπάρχουν κακώσεις της σπονδυλικής στήλης)
• την ασφαλή μεταφορά του στο νοσοκομείο

Ακολουθούν διάφορες ιατρικές αξιολογήσεις, όπως αξονική τομογραφία και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, για να διαγνωστεί η έκταση της ζημιάς και να σχεδιαστεί ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα θεραπείας και αποκατάστασης.

Ποιος είναι ο ρόλος της χειρουργικής θεραπείας στην αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης, του τραυματισμού κεφαλής και εγκεφάλου;

Η χειρουργική αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης είναι μια σημαντική πτυχή της θεραπείας που μπορεί να απαιτηθεί σε σοβαρές περιπτώσεις. Η επέμβαση στον εγκέφαλο και το κρανίο μπορεί να απαιτηθεί:

• για την ελάφρυνση της πίεσης στον εγκέφαλο
• την απομάκρυνση αιμάτωματος
• την επιδιόρθωση καταστροφών σε εγκεφαλικούς ιστούς και
• την επισκευή των καταστροφικών καταστάσεων του κρανίου.

Οι επεμβάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την κρανιοτομία, κατά την οποία γίνεται ανοικτή πρόσβαση στο κρανίο για:

• την απομάκρυνση αιμάτωματος
• την αποκατάσταση καταπιεσμένων εγκεφαλικών ιστών, ή
• την τοποθέτηση ανθεκτικών υλικών για την προστασία του εγκεφάλου.

Κρανιοτομία για εξαίρεση αιματώματος μετά από κρανιοεγκεφαλική κάκωση, τραυματισμό κεφαλής και εγκεφάλου

Επίσης, μπορεί να απαιτηθεί η εξαίρεση μέρους του κρανίου για την αντιμετώπιση κακοήθους οιδήματος και  περιοχών που έχουν υποστεί καταστροφή (αποσυμπιεστική κρανιεκτομία).

Αποσυμπιεστική κρανιεκτομία για την αντιμετώπιση κακοήθους οιδήματος μετά από κρανιοεγκεφαλική κάκωση

Οι χειρουργικές επεμβάσεις στον εγκέφαλο και το κρανίο απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό και προηγμένο εξοπλισμό. Η επιτυχημένη εκτέλεση αυτών των επεμβάσεων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανάκτηση και την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που έχουν πληγεί από κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Συνοπτικά, η χειρουργική αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης αποτελεί ένα σημαντικό μέσο για την αντιμετώπιση των σοβαρών περιπτώσεων της πάθησης, με στόχο την βελτίωση της υγείας και της λειτουργικότητας των ατόμων που υποφέρουν από αυτήν την σοβαρή κατάσταση.

 Ποιος είναι ο ρόλος της αποκατάστασης στην αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης, του τραυματισμού κεφαλής και εγκεφάλου;

Η αποκατάσταση και η αποθεραπεία των ατόμων που πάσχουν από κρανιοεγκεφαλική κάκωση είναι μια μακροχρόνια και πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί τη συνεργασία πολλών επαγγελματιών υγείας, όπως νευρολόγων, ψυχολόγων, φυσιοθεραπευτών, ορθοπεδικών και λοιπών ειδικών. Σημαντικό ρόλο παίζει η φροντίδα από την οικογένεια και οι προσαρμογές στο περιβάλλον για να διευκολυνθεί η καθημερινότητα των ατόμων αυτών.

Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει φάσεις αποκατάστασης με φυσιοθεραπεία, ορθοπεδική αγωγή, λογοθεραπεία και ψυχολογική υποστήριξη:

• Η φυσιοθεραπεία επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των κινητικών ικανοτήτων και την επαναφορά της λειτουργικότητας
• η ορθοπεδική αγωγή αναλαμβάνει τη βελτίωση της στάσης και της κινητικότητας
• η λογοθεραπεία βοηθάει στη λειτουργική αποκατάσταση διαταραχών γλωσσικής και επικοινωνιακής λειτουργίας
• η ψυχολογική υποστήριξη είναι ουσιαστική για την αντιμετώπιση του αγχούς, της κατάθλιψης και άλλων ψυχολογικών επιπτώσεων που μπορεί να προκαλέσει η κρανιοεγκεφαλική κάκωση (τραυματισμός κεφαλής και εγκεφάλου).

Η φροντίδα και η συμπαράσταση της οικογένειας επίσης παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση του ατόμου με κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με ΚΕΚ και οι οικογένειές τους είναι πολλές και ποικίλες. Η αντιμετώπιση της κατάστασης απαιτεί υπομονή, αφοσίωση, υποστήριξη και προσοχή. Παρά την πρόκληση αυτή, η επιτυχημένη αντιμετώπιση και αποκατάσταση των ατόμων με ΚΕΚ μπορεί να φέρει σημαντική βελτίωση στην ποιότητα ζωής τους και να ενισχύσει την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.