Οσφυαλγία ονομάζουμε τον πόνο χαμηλά στη ράχη, στην περιοχή της μέσης (περιοχή της οσφύος=μέσης). Με τον όρο αυτό περιγράφεται ένα σύμπτωμα. Δεν αποτελεί κάποια συγκεκριμένη πάθηση. Μερικές φορές μπορεί ο πόνος να επεκτείνεται στη λεκάνη και στους γλουτούς. Εάν ο πόνος επεκτείνεται ή ακτινοβολεί στο κάτω άκρο (στο μηρό, στη γάμπα, στο πόδι) τότε μιλάμε για ισχιαλγία, για πόνο κατά μήκους του ισχιακού νεύρου.
Με τον όρο οσφυαλγία εννοούμε τον πόνο χαμηλά στη μέση (οσφυϊκή χώρα). Πρόκειται για σύμπτωμα και όχι για πάθηση.
Η οσφυαλγία (λουμπάγκο) είναι πάρα πολύ συχνή πάθηση. Αποτελεί έναν από τους πιο συχνούς λόγους απουσίας από την εργασία. Αξίζει να αναφερθεί ότι 80% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν κάποτε στη ζωή τους πόνο στη μέση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων πρόκειται για αυτοϊάσιμη κατάσταση, η οποία θα βελτιωθεί σύντομα χωρίς ιδιαίτερη θεραπεία, πέρα από απλά παυσίπονα. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν μέσα σε 2-4 εβδομάδες. Η πλειονότητα των υπολοίπων (90%) το αργότερο σε 12 εβδομάδες. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο πόνος μπορεί να διαρκέσει πάνω από 3 μήνες, οπότε μιλάμε για την περίπτωση της χρόνιας οσφυαλγίας.
Οι αιτίες αυτού του συμπτώματος μπορεί να είναι πολλαπλές. Συχνά υπάρχει δυσκολία στην εύρεση τους. Η σπονδυλική στήλη στην περιοχή της μέσης (οσφύος, οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης) αποτελείται από:
Οποιαδήποτε από αυτές τις δομές μπορεί να αποτελέσει πηγή πόνου.
Στις εικόνες διαφαίνεται η πολυπλοκότητα της σπονδυλικής στήλης στήλης και των μοιρών που την αποτελούν καθώς και των πολλαπλών συνδέσμων που την κρατούν ενωμένη. Γίνεται έτσι κατανοητό πόσο δύσκολο είναι μερικές φορές να βρεθεί η αιτία του πόνου.
Σε άλλες περιπτώσεις θα πρέπει να αποκλειστούν παθήσεις των σπλάχνων της κοιλιάς και της λεκάνης (ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής, παθήσεις των νεφρών κλπ) που μπορούν να παρουσιάσουν πόνο στη μέση.
Συνηθίζεται να διακρίνεται η οσφυαλγία ανάλογα με την ανατομική δομή που πάσχει. Αν πάσχει ο μεσοσπονδύλιος δίσκος, ο πόνος ονομάζεται δισκογενής. Αν πάσχουν οι οπίσθιες (ζυγοαποφυσιακές) αρθρώσεις (facets), ονομάζεται σύνδρομο οπίσθιων (ζυγοαποφυσιακών) αρθρώσεων (facet syndrome). Παρακάτω θα αναφερθούμε σε μερικές από τις συχνότερες αιτίες του πόνου στη μέση (της οσφυαλγίας).
Στα συχνότερα αίτια του πόνου στη μέση περιλαμβάνονται:
Ο πόνος στη μέση, κατά μια γενική αντίληψη, θεωρείται ότι μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Μια πιο συστηματική αξιολόγηση των στοιχείων (Dionne et al) έδειξε ότι υπάρχει μια μείωση του ήπιου, καλοήθους πόνου στη μέση στις μεγαλύτερες ηλικίες (κορύφωση του πόνου γύρω στα 50-55). Αντίθετα παρατηρήθηκε αύξηση του πολύ δυνατού πόνου σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αν λάβει κανείς υπόψην το γεγονός της συνεχούς ανόδου του ποσοστού των ηλικιωμένων ανθρώπων, ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο, κατανοεί την ανάγκη για σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση. Επειδή ο ισχυρός πόνος στη μέση δε θεραπεύεται εύκολα και μπορεί να οδηγήσει σε λειτουργική ανεπάρκεια του ηλικιωμένου ασθενούς, είναι μεγάλης σημασίας η έγκαιρη και επαρκής παρέμβαση.
Ο πόνος στη μέση έχει συνήθως διαφορετικές αιτίες ανάλογα με την ηλικία. Στο νέο πληθυσμό παρατηρείται πόνος στη μέση κυρίως από μυοσυνδεσμικές κακώσεις από έντονη σωματική καταπόνηση και από παθήσεις του μεσοσπονδύλιου δίσκου (δισκοπάθεια, δισκοκήλη). Με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται το ποσοστό του πόνου που οφείλεται σε αρθρίτιδες (σπονδυλοαρθρίτιδα, σύνδρομο μικρών αρθρώσεων), σε στένωση του σπονδυλικού σωλήνα από διάφορα αίτια καθώς και σε κατάγματα (οστεοπορωτικά ή παθολογικά).
Ασφαλώς και υπάρχει συσχέτιση του πόνου στη μέση με την άρση βάρους και τη σωματική καταπόνηση. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία πώς σηκώνουμε τα βάρη, πώς κινούμαστε και σε τι κατάσταση βρίσκεται το μυϊκό μας σύστημα.
Ο πόνος στη μέση παρουσιάζει συσχέτιση με το αυξημένο βάρος του ασθενούς. Υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα παρουσιάζουν συχνότερα πόνο στη μέση. Πιθανή αιτία αυτού του γεγονότος είναι η έλλειψη σωματικής άσκησης και ενίσχυσης των μυών γύρω από τη σπονδυλική στήλη. Το μυϊκό αυτό σύστημα παίζει προστατευτικό ρόλο και βοηθά στηναπορρόφηση κραδασμών και τραυματισμών.
Ο πόνος στη μέση είναι πάρα πολύ συχνό φαινόμενο. Παρόλα αυτά δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο σε αυτή τη δυσάρεστη και περιοριστική κατάσταση. Ακόμα και αν δύο άνθρωποι έχουν το ίδιο επίπεδο πόνου, μπορεί να παρουσιάσουν τελείως διαφορετική αντίδραση. Αυτές οι διαφορές οφείλονται σε μεγάλο μέρος σε διαφορετικές ψυχολογικές συμπεριφορές και προοπτικές.
Ο περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης λόγω πόνου μπορεί να προκαλέσει ψυχική δυσφορία. Αυτή με τη σειρά της μπορεί να επιδεινώσει τον πόνο στη μέση. Οι προσωπικές πεποιθήσεις για την υγεία και οι στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων που υιοθετεί ο καθένας μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική κατάσταση και το επίπεδο της αντίληψης του πόνου. Εάν κάποιος είναι ψυχικά επιβαρυμένος και κατακλύζεται από αρνητικές σκέψεις, πιθανώς θα αντιλαμβάνεται τον πόνο πιο έντονα. Οι ψυχολογικές αυτές αλλαγές επηρεάζουν τον εγκέφαλο και την αντίληψη του πόνου.
Δεν παίζει όμως ρόλο μόνο η προηγούμενη ψυχολογική κατάσταση. Και ο ίδιος ο πόνος μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στον εγκέφαλο μας. Όταν ο πόνος χρονίσει, μεταβάλλονται όχι μόνο τα δίκτυα συνάψεων του πόνου αλλά προκαλούνται αλλαγές και στα δίκτυα συνάψεων υπεύθυνα για το συναίσθημα.Η αγχώδης κατάσταση καταλαμβάνει έτσι κεντρική θέση στη αντίδραση στον πόνο.
Ο πόνος στη μέση θα πρέπει να ανησυχήσει τους ασθενείς στις παρακάτω περιπτώσεις (red flags):
Η διερεύνηση ξεκινά με τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και με τη φυσική και νευρολογική εξέταση. Θα διαπιστωθεί από τον ή την θεράποντα ιατρό εάν υπάρχει ευαισθησία, υπαισθησία (μουδιάσμαστα) ή κάποια μυϊκή αδυναμία. Θα αξιολογηθεί η κινητικότητα της μέσης σε όλες τις κατευθύνσεις.
Με τη βοήθεια των πληροφοριών από τη λήψη του ιστορικού και τη φυσικής και νευρολογική εξέτασης μπορεί να αποφασίσει ο γιατρός ποιες πρόσθετες εξετάσεις θα χρειαστεί για να βρει την αιτία του πόνου στη μέση. Τέτοιες εξετάσεις είναι οι εξής:
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές έχουμε θετικά ευρήματα στις παραπάνω εξετάσεις χωρίς να υπάρχει αντιστοιχία και αναλογία με τα συμπτώματα. Διαπιστώνονται πολύ συχνά σε τυχαίες ακτινολογικές εξετάσεις βαριές αλλοιώσεις, οι οποίες όμως δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα. Αντίθετα, βλέπουμε στη διερεύνηση ασθενών με έντονα υποκειμενικά συμπτώματα ελάχιστα ευρήματα στον απεικονιστικό και νευροφυσιολογικό έλεγχο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία η σωστή ερμηνεία των ευρημάτων και η αντιστοίχιση τους με τα υπάρχοντα συμπτώματα. Λάθη σε αυτό το σημείο οδηγούν συχνά σε λανθασμένη διάγνωση και περιττές επεμβάσεις.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές έχουμε θετικά ευρήματα στις παραπάνω εξετάσεις χωρίς να υπάρχει αντιστοιχία και αναλογία με τα συμπτώματα. Διαπιστώνονται πολύ συχνά σε τυχαίες ακτινολογικές εξετάσεις βαριές αλλοιώσεις, οι οποίες όμως δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα. Αντίθετα, βλέπουμε συχνά στη διερεύνηση ασθενών με έντονα υποκειμενικά συμπτώματα ελάχιστα ευρήματα στον απεικονιστικό και νευροφυσιολογικό έλεγχο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία η σωστή ερμηνεία των ευρημάτων και η αντιστοίχιση τους με τα υπάρχοντα συμπτώματα. Λάθη σε αυτό το σημείο οδηγούν συχνά σε λανθασμένη διάγνωση και περιττές επεμβάσεις.
Η διάγνωση δισκοκήλης στη μαγνητική τομογραφία από μόνη της δεν αποτελεί λόγο ιδιαίτερης ανησυχίας. Ο προσδιορισμός του μεγέθους, της θέσης και της χρονιότητας της δισκοκήλης και κυρίως ο συνδυασμός με υπάρχοντα συμπτώματα θα καθοδηγήσουν τη διάγνωση και την ανάγκη θεραπευτικής παρέμβασης. Οι ασθενείς θα πρέπει να να συμβουλεύονται το θεράποντα κλινικό γιατρό για την κατάλληλη ερμηνεία των ακτινολογικών ευρημάτων.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ελαφράς και μέτριας βαρύτητας, ο πόνος στη μέση θα υποχωρήσει με απλά παυσίπονα χωρίς να χρειαστεί η μεσολάβηση γιατρού, μέσα σε δύο με τρεις εβδομάδες. Εάν ο πόνος επιμένει, ο γιατρός θα συστήσει κάποιες θεραπείες:
Φαρμακευτική αγωγή για τον πόνο στη μέση
Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει μια σειρά από φάρμακα που βοηθούν στη καταπολέμηση του πόνου:
Όλα τα φάρμακα είναι δυνατόν να παρουσιάσουν παρενέργειες. Είναι πολύ σημαντικό η λήψη τους να γίνεται μετά από συνεννόηση με το γιατρό σας και υπό την συνεχή παρακολούθηση του.
Συντηρητικές πρακτικές για τον πόνο στη μέση
Φυσιοθεραπεία. Ο φυσιοθεραπευτής θα σας διδάξει τη σωστή στάση του σώματος. Θα σας δείξει ασκήσεις σταθεροποίησης και ενδυνάμωσης των μυών. Πιθανόν να χρησιμοποιήσει ζέστη, κρύο, ηλεκτρικά ερεθίσματα όπως τη διαδερμική ηλεκτρική διέγερση (TENS, μικρά ηλεκτρόδια τοποθετούνται κοντά στις περιοχές του πόνου και μεταφέρουν μικρούς ηλεκτρικούς παλμούς που μειώνουν την αίσθηση του πόνου στη αυχένα) ή άλλες μεθόδους για να απαλύνει τον πόνο και να εμποδίσει την επανεμφάνιση του.
Επεμβατικές πρακτικές για τον πόνο στη μέση
Τοπικές ενέσεις κορτιζόνης. Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει τοπικές ενέσεις κορτιζόνης στις μικρές ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις της μέσης ή στην περιοχή εξόδου των νεύρων υπό ακτινολογική καθοδήγηση σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της τοπικής φλεγμονής. Μπορεί να συνδυαστούν με τοπικό αναισθητικό φάρμακο.
Χειρουργική θεραπεία. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί επέμβαση στη μέση για την αντιμετώπιση του πόνου. Συνιστάται κυρίως στις περιπτώσεις που ο πόνος στη μέση συνοδεύεται από νευρολογική σημειολογία (μουδιάσματα, μυρμηκιάσματα, αδυναμία άνω άκρων, διαταραχή βάδισης κλπ) από πίεση νευρικής ρίζας. Ανάλογα με την αιτία μπορεί να συζητηθούν διάφορα ενδεχόμενα όπως καυτηριασμός με ραδιοσυχνότητες, μικροδισκεκτομή, τρηματεκτομή, σπονδυλοδεσία.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ένα ελάχιστο ποσοστό των ασθενών που παρουσιάζονται με πόνο στη μέση θα χρειαστούν κάποιου είδους χειρουργική επέμβαση.
Η πρόγνωση του πόνου στη μέση είναι σε γενικές γραμμές πολύ καλή. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για αυτοπεριοριζόμενη κατάσταση. Οι ασθενείς βρίσκουν γρήγορα ανακούφιση και γυρνούν στις προηγούμενες δραστηριότητες τους μέσα σε λίγες εβδομάδες. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, ο πόνος μπορεί να επιμένει για αρκετό καιρό και να μην υποχωρεί παρά τις θεραπείες. Σε περίπτωση παράτασης του πόνου για πάνω από τρεις μήνες έχουμε τη χρόνια οσφυαλγία. Παρατηρείται επιμονή του πόνου, ο οποίος συνοδεύεται από καυσαλγίες, δυσαισθησίες και επηρεάζει το θυμικό και τη διάθεση του ασθενούς. Η θεραπεία αυτού του χρόνιου πόνου είναι πολύ πιο δύσκολη.
Ο πόνος στη μέση, όπως έχει γίνει σαφές από τα παραπάνω, μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές αιτίες. Είναι φυσικό λοιπόν να ακούγονται διαφορετικές απόψεις, οι οποίες μπορεί να μπερδέψουν τους ασθενείς. Ευτυχώς, ο πόνος στη μέση αποτελεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων αυτοιάσιμη κατάσταση. Οι ασθενείς βελτιώνονται αυτόματα σε μικρό χρονικό διάστημα. Στις περιπτώσεις όμως που παρατηρείται επιμονή και προστίθενται νευρολογικά συμπτώματα είναι απαραίτητη η συνδρομή γιατρού με εξειδίκευση στις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης.
Ο πόνος στη μέση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις μια αυτοιάσιμη κατάσταση. Απλά παυσίπονα και λίγη ξεκούραση φέρνουν γρήγορα ανακούφιση χωρίς την ανάγκη ειδικής ιατρικής παρέμβασης. Εάν ο πόνος επιμένει θα πρέπει να ζητηθεί η αρωγή γιατρού, Νευροχειρουργού ή ορθοπαιδικού, που είναι εξειδικευμένος στις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης.
Χρυσοστόμου Σμύρνης 21 & Τσιμισκή 94
54622 Θεσσαλονίκη
Ελλάδα
Νευροχειρουργός Δρ. Ζευγαρίδης Δημήτριος
Χρυσοστόμου Σμύρνης 21 & Τσιμισκή 94
54622 Θεσσαλονίκη
Ελλάδα