Υδροκέφαλος

Υδροκέφαλο ονομάζουμε τη συσσώρευση περίσσιου υγρού στις εσωτερικές κοιλότητες βαθιά στον εγκέφαλο, οι οποίες ονομάζονται κοιλίες. Το περίσσιο υγρό αυξάνει το μέγεθος των κολιών και ασκεί πίεση στον εγκέφαλο.

Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) κυκλοφορεί στις κοιλίες και γύρω από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Η πίεση όμως από το περίσσιο υγρό στην περίπτωση του υδροκέφαλου μπορεί να βλάψει το εγκεφαλικό παρέγχυμα και να προκαλέσει προβλήματα στην εγκεφαλική λειτουργία.

Υδροκέφαλος μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Είναι πιο συχνός στα παιδιά και σε ενήλικες άνω των 60 ετών. Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να αποκαταστήσει και να διατηρήσει φυσιολογικά επίπεδα εγκεφαλονωτιαίου υγρού στον εγκέφαλο.

Τα σημεία και συμπτώματα του υδροκέφαλου μπορεί να διαφοροποιηθούν ανάλογα με την ηλικία.

Στα βρέφη και στα παιδιά παρατηρούνται συχνά:

• Αυξημένη περίμετρος κεφαλής
• Προβολή και διάταση των πηγών του κρανίου
• 'Εμετοι
• Διεγερτικότητα
• Απώλεια όρεξης
• Επιληπτικές κρίσεις
• Υπνηλία
• Κλίση των οφθαλμών προς τα κάτω (σημείο ανατέλλοντος ήλιου)
• Διαταραχές μυϊκού τόνου και δύναμης
• Κακή θρέψη και ανάπτυξη

Σε μεγαλύτερα παιδιά μπορεί επίσης να παρατηρηθεί:

• Αλλαγές στην προσωπικότητα
• Μείωση της μαθητικής απόδοσης
• Κεφαλαλγία
• Διαταραχές όρασης
• Αστάθεια βάδισης
• Διαταραχές ούρησης

Στους ενήλικες παρατηρούνται:

• Κεφαλαλγία
• Υπνηλία
• Αστάθεια
• Διαταραχές ούρησης
• Διαταραχές όρασης
• Νοητικές διαταραχές

Σε ενήλικες άνω των 60 ετών τα πιο συχνά συμπτώματα και σημεία είναι:

• Διαταραχές ούρησης
• Απώλεια μνήμης
• Νοητικές διαταραχές
• Αστάθεια
• Διαταραχές βάδισης

Σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνεται γνωστή η αιτία που οδηγεί στον υδροκέφαλο. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως αναπτυξιακά ή παθολογικά προβλήματα μπορεί να συμβάλλουν στη δημιουργία υδροκεφάλου.

Νεογέννητα

Υδροκέφαλος κατά τη γέννηση (συγγενής) ή αμέσως μετά από αυτήν μπορεί να οφείλεται στα εξής:

• Παθολογική ανάπτυξη του νευρικού συστήματος όπου εμποδίζεται η ροή του ΕΝΥ
• Αιμορραγία εντός των κοιλιών, πιθανή επιπλοκή πρώιμων γεννήσεων.
• Ενδομητριακή λοίμωξη κατά την εγκυμοσύνη όπως η ερυθρά ή η σύφιλη, οι οποίες προκαλούν φλεγμονή του εμβρυϊκού εγκεφαλικού ιστού.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου ανεξαρτήτως ηλικίας είναι:

• Εξεργασίες ή όγκοι του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού.
• Λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως είναι η μηνιγγίτιδα ή παρωτίτιδα.
• Αιμορραγία του εγκεφάλου από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή από τραύμα.
• Άλλος τραυματισμός του εγκεφάλου

Και οι δύο μέθοδοι μπορεί να παρουσιάσουν επιπλοκές. Τα συστήμστα παροχέτευσης μπορεί να δυσλειτουργήσουν λόγω μηχανικής βλάβης, απόφραξης ή μόλυνσης. Στην κοιλιοστομία μπορεί να παρουσιαστεί αιμορραγία ή μόλυνση.

Οποιαδήποτε δυσλειτουργία αποτελεί επείγον και απαιτεί άμεση αντίδραση. Συμπτώματα και σημεία που μπορεί να παρουσιαστούν:

• Πυρετός
• Διέγερση
• Υπνηλία
• Ναυτία, έμετος
• Κεφαλαλγία
• Διαταραχές όρασης
• Ερυθρότητα, πόνος ή ευαισθησία του δέρματος κατά μήκος του καθετήρα.
• Κοιλιακός πόνος
• Υποτροπή των αρχικών συμπτωμάτων

Η διάγνωση βασίζεται στα εξής:

1. Ιστορικό, φυσική εξέταση και νευρολογική εξέταση.
2. Απεικονιστικές εξετάσεις

• Υπερηχογράφημα. Χρησιμοποιείται συχνά σαν αρχική εξέταση λόγω της απλότητάς της και του χαμηλού ρίσκού σε νεογέννητα με την τοποθέτηση της συσκευής πάνω στη πηγή. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Είναι θορυβώδης και μπορεί να κάνει αναγκαία τη νάρκωση πολύ νεαρών ασθενών.
• Αξονική τομογραφία εγκεφάλου. Γρήγορη σχετικά εξέταση. Μπορεί και αυτή να απαιτήσει μερικές φορές νάρκωση πολύ νεαρών ασθενών. Χρησιμοποιεί μικρή δόση ακτινοβολίας. Χρησιμοποιείται πιο συχνά σε περιπτώσεις επειγόντων περιστατικών.

3. Εξετάσεις ΕΝΥ. Γίνεται οσφυονωτιαία παρακέντηση, μέτρηση της πίεσης του ΕΝΥ και αξιολόγηση της κλινικής ανταπόκρισης σε απομάκρυνση συγκεκριμένης ποσότητας ΕΝΥ (tap test), ως κριτήριο για πιθανή τοποθέτηση κοιλιοπεριτοναϊκής παροχέτευσης.

Μία από τις δύο ακόλουθες χειρουργικές θεραπείες μπορεί να χρησιμοποιηθούν:

Κοιλιοπεριτοναϊκή παροχέτευση

Η πιο συχνή θεραπεία είναι η τοποθέτηση ενός συστήματος παροχέτευσης (shunt). Αποτελείται από ένα μακρύ ευέλικτο καθετήρα με μια βαλβίδα που επιτρέπει τη ροή ΕΝΥ από τον εγκέφαλο προς τη σωστή κατεύθυνση και με το σωστό ρυθμό.

Το ένα άκρο τοποθετείται σε μία από τις κοιλίες του εγκεφάλου. Το άλλο άκρο εμφυτεύεται στην περιτοναϊκή κοιλότητα, όπου θα γίνει η απορρόφηση του περίσσιου ΕΝΥ. Μεταξύ τους παρεμβάλλεται βαλβιδικός μηχανισμός, ο οποίος κανονίζει το ρυθμό ροής. Το σύστημα βρίσκεται εξολοκλήρου κάτω από το δέρμα.

Ενδοσκοπική κοιλιοστομία 3ης κοιλίας

Αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ο χειρουργός με τη βοήθεια κάμερας έχει άμεση εικόνα από το εσωτερικό των κοιλιών. Με ειδικά εργαλεία μπορεί να ανοίξει μια μικρή οπή στη βάση της 3ης κοιλίας του εγκεφάλου και να δημιουργήσει επαφή με τις δεξαμενές του εγκεφάλου. Έτσι παρακάμπτει  μια τυχόν απόφραξη.